Sztuka skutecznego przedstawiania żądań
Techniki negocjacji, czyli negocjacje w biznesie ! Jak negocjować – darmowe szkolenie z negocjacji
„Jak spadać to z wysokiego konia” – to powiedzenie dobrze ilustruje podstawową metodę działań negocjatorów, którzy rozpoczynają rozmowy od prezentowania swoich wygórowanych żądań. Badania pokazują, że podejmowane przez nich ryzyko jest opłacalne. Udaje im się bowiem osiągać pożądane efekty, także w zakresie wypracowania ustępstw ze strony partnera.
Najważniejszym jednak argumentem za prowadzeniem rozgrywki począwszy
od wysokich żądań, które równoważy ryzyko niepowodzenia, jest ucieczka od zablokowania sobie możliwości korzystnego manipulowania „stawką”, której dotyczy żądanie. Jeżeli partner uzna nasze żądania za zbyt wysokie, zawsze możemy je obniżyć tak, by wypracować porozumienie, które nadal będzie dla nas korzystne. Zaczynając od niższego czy nawet zaniżonego żądania (np. z obawy przed reakcją partnera lub z braku dostatecznej wiedzy na jego temat), nie możemy już podnieść „stawki” (tj. zmienić warunków na wyższe, bardziej korzystne dla nas). Blokujemy sobie zatem już na początku rozmów możliwość osiągnięcia lepszych rezultatów. Skąd bowiem możemy mieć pewność, że nasze optymalnie sformułowane, ale wysokie żądanie nie zaprowadziłoby nas do bardziej korzystnego porozumienia?
Uwaga: Jeżeli jesteśmy stroną, która nie składa pierwszej propozycji żądania, lecz jest jej adresatem, powinniśmy postępować analogicznie, w oparciu o zdobyte dotąd informacje. To znaczy, że jeśli zostaną nam przedstawione żądania, które nie tylko odbieramy jako wysokie (subiektywnie), ale i obiektywnie rzeczywiście takie one są, w żadnym wypadku nie zgadzajmy się od razu na propozycję partnera! Dobrze wiemy bowiem, że to, co nam przedstawił zostało skonstruowane z uwzględnieniem ewentualnych ustępstw, które dopuszcza. Co więcej, bezwarunkowe przystanie na pierwszą wygórowaną propozycję może wzbudzić niepokój drugiej ze stron, która zacznie się zastanawiać nad sensem naszej podejrzanej aprobaty.
Ponadto zmniejszy poczucie satysfakcji po drugiej stronie stołu, ponieważ w takiej sytuacji nasz partner wzbudzi w sobie przekonanie, że z pewnością mógł osiągnąć znacznie więcej…
Zbiór technik negocjacyjnych do praktycznego wykorzystania
Przejdźmy teraz do omówienia poszczególnych technik działania – tych jednostkowych zabiegów, które składają się na całościowe porozumienie. W większości przypadków cechuje je możliwość intuicyjnego stosowania, wynikająca z ich powszechnej znajomości praktycznej, ukształtowanej przez codzienne sytuacje komunikacyjne. Niektóre jednak są zabiegami typowo negocjacyjnymi, znajdującymi zastosowanie w świecie biznesu – krajowego i międzynarodowego. Do najważniejszych spośród nich należą:
CHWYTY I TECHNIKI NEGOCJACYJNE |
AKTY DESPERACJI |
Zabiegi zawierające w sobie elementy postawy „zrozpaczonego szantażysty”, który przekonuje innych, że nie ma innego wyjścia i dlatego nie może zgodzić się na dane ustępstwo, musi sztywno trzymać się określonego działania, zmuszony będzie przerwać rozmowy, jeżeli partner nie zdecyduje się na dany krok, itd. |
ALBO… ALBO |
Zabieg polegający na przedstawieniu drugiej stronie swoistego ultimatum, najczęściej związanego z postulatem bezpośredniego ustosunkowania się do złożonej propozycji poprzez jej akceptację lub odrzucenie. |
AUTORYTET EKSPERTA |
Zabieg analogiczny do wykorzystania autorytetu „w ogóle”, jednak ograniczający się |
BRAMKA KONTAKTOWA |
Konsekwentne dążenie do uzyskania chociażby najmniejszego ustępstwa od drugiej strony. Zabieg opiera się na przekonaniu (mającym potwierdzenie w rzeczywistości), że ugranie jakiegokolwiek ustępstwa otwiera nam furtkę do uzyskania lepszego wyniku w toku całych negocjacji. |
CO WOLNO WOJEWODZIE… |
|
WARIANT 1 |
WARIANT 2 |
Zabieg sprawdzający się w przypadku, |
W tym przypadku sami niejako umniejszamy swoje możliwości, odwołując się do figury naszego zwierzchnika, któremu przysługuje moc podejmowania ostatecznych decyzji. Tak jak w pierwszym wariancie tej techniki także i ta opcja znajduje zastosowanie, |
CZAS TO PIENIĄDZ |
Tytułem tym możemy opatrzyć wszystkie zabiegi polegające na manipulowaniu czasem. Mowa tu zwłaszcza o celowym przedłużaniu czasu trwania rozmów poprzez m.in.: – mnożenie propozycji ustępstw – odwlekanie decyzji – wprowadzanie dodatkowych materiałów – zgłaszanie licznych wniosków o przerwy. Często stosuje się ten zabieg albo do momentu zmęczenia partnera, który |
DAWKOWANIE |
Zabieg oparty na wydzielaniu danych, faktów, informacji, itp. przez cały okres prowadzenia rozmów. Pozwala na zaskoczenie partnera nową partią „wiedzy” w dowolnym, korzystnym dla nas momencie. Ponadto wspiera budowanie wizerunku skutecznego negocjatora, |
„DOKTORAT Z AUTORYTETU” |
Argumentowanie poprzez odwołanie się do źródeł nieistniejących (sic!) lub takich, o których nic nam nie wiadomo lub wiadomo niewiele. Zabieg ten znajduje zastosowanie, gdy mamy pewność lub możemy przypuszczać z wysokim prawdopodobieństwem, że druga strona |
DZIAŁANIA BLOKUJĄCE |
Sformułowanie to odnosi się do wszystkich zabiegów, które mają na celu odmówienie ustępstwa, dokonywane w oparciu o odwołanie się do obiektywnych kryteriów uniemożliwiających nam zgodę na propozycję drugiej strony. |
GDYBANIE |
W tej technice dążymy do zdobycia jak największej ilości informacji o preferencjach |
GRUSZKI NA WIERZBIE |
Zabieg polegający na składaniu partnerowi mglistych obietnic, których realizacji |
HIPERBOLIZACJA WŁASNYCH USTĘPSTW |
Polega na częstym i pewnym siebie (ale nie napuszonym) odwoływaniu się do ustępstw, |
JEST DOBRZE, ALE… |
Zabieg wykazuje podobieństwo do techniki „tak, ale/coś za coś”. Jego cechą charakterystyczną jest posługiwanie się dwuczłonowymi wypowiedziami za pomocą których najpierw informujemy partnera o tym, że „jest dobrze” (pierwszy człon wypowiedzi), jednak czynimy to wyłącznie po to, by przygotować sobie grunt |
KONURENCJA |
Odwoływanie się do konkurencyjnych propozycji (autentycznych lub sfingowanych), |
KREATYWNE FINANSE |
O stosowaniu tej techniki czy raczej pseudo-techniki mówimy wówczas, gdy decydujemy się na manipulowanie danymi w taki sposób, aby umocnić swoją pozycję, zyskać w oczach partnera lub osiągnąć inne, konkretne korzyści (na ogół finansowe), na których zależy |
KSIĄŻĘ I ŻEBRAK |
Technika polegająca na eksponowaniu naszych chęci do podjęcia zaangażowania finansowego (np. transakcji kupna czy inwestycji innego rodzaju) przy jednoczesnym konfrontowaniu ich z brakiem środków na realizację. Niedostatki finansowe są eksponowane werbalnie oraz nierzadko także poprzez prezentowane drugiej stronie materiały. |
KTO TU RZĄDZI |
Próba osiągnięcia wyznaczonych celów za pomocą postawienia drugiej stronie warunków wstępnych, tj. poprzedzających negocjacje. Dopiero ich spełnienie ma sprawić, że wyrazimy zgodę na rozpoczęcie rozmów. |
LAST MINUTE |
Polega na wdrożeniu w ostatniej chwili działań, które są naszą ostatnią szansą na ugranie jeszcze czegoś przed domknięciem negocjacji. Formułuje się wówczas propozycję jako oczywistość (zakładam, że koszty tej usługi także państwo wezmą na siebie) lub propozycję nie do odrzucenia (na zakończenie chcemy również przedstawić państwu wyjątkowo dobrze zapowiadająca się perspektywę współpracy w zakresie…). Warto podkreślić, że technika działania w ostatniej chwili jest skuteczna przede wszystkim dlatego, że – jak pokazują badania – większą część ustępstw (nawet do 80%!) strony są w stanie czynić w ostatnich |
ŁYŻKA DZIEGCIU-ŁYŻKA MIODU |
Wprowadzenie do rozmowy informacji niekorzystnych dla partnera (najpierw) i ujawnienie wiadomości pozytywnej (potem). Działa analogicznie do „rozwoju oferty”, jednak obejmuje mniejsze kwestie. |
MAM OKIENKO |
Zabieg stosowany już na etapie przygotowań do negocjacji i ustalania ich terminu. Składamy partnerowi propozycję lub odpowiadamy na jego sugestię daty i godziny spotkania według schematu: Wtedy mam okienko, więc mógłbym się spotkać, ale jeszcze potwierdzę to państwu ostatecznie po konsultacji z innymi członkami zespołu, czy ten termin nie koliduje z ich innymi obowiązkami uwzględnionymi w grafiku. Stwarzamy w tym momencie wrażenie osoby zaabsorbowanej pracą i innymi zajęciami, która mimo natłoku obowiązków, skłonna jest wygospodarować czas na spotkanie. |
NA OPTYKA Z BROOKLYNU |
Taktyka ta bierze swój początek od postaci legendarnego nowojorskiego optyka, który starał się badać maksymalną stawkę, jaką jest w stanie „przełknąć” druga strona. Polega na takim prowadzeniu rozmów, w toku których uda nam się rozpoznać, jaką maksymalną stawkę finansową będzie w stanie zaakceptować druga strona – bez zadawania bezpośredniego pytania o to. Odpowiedź uzyskujemy pośrednio poprzez stosowanie gradacji stawki |
NEGATYWNE WIZUALIZACJE |
Technika polegająca na przedstawieniu drugiej stronie możliwych konsekwencji wdrożenia w życie jego propozycji, ze szczególnym uwzględnieniem aspektów negatywnych, |
NIETAK |
To zabieg zamierzonego odraczania ustępstwa. Zanim wyrazimy zgodę na dany ruch, odmawiamy w taki sposób, by zwiększyć wagę wykonywanego przez nas ustępstwa. Podkreślamy, że nie możemy zgodzić się na coś, co wymagałoby od nas podjęcia ryzyka, nie gwarantuje korzyści, na które liczyliśmy, itd. Dzięki takiemu postępowaniu zwiększamy również szanse na to, że partner zdecyduje się wystąpić z bardziej korzystną dla nas propozycją. |
NIETYPOWY KANTOR |
Zabieg, którego celem jest umniejszenie rzeczywistej wartości pieniądza. Polega |
OBIEKTYWNA MOTYWACJA |
W tym przypadku postanawiamy odrzucić propozycję partnera przez zastosowanie odwołania do obiektywnego kryterium (najczęściej niekorzystnych okoliczności, |
ODWOŁANIE SIĘ DO ŹRÓDŁA |
Zabieg analogiczny do wykorzystania autorytetu. Polega na wprowadzeniu do rozmowy odwołania do źródła (artykułu, badania, danych empirycznych i statystycznych, etc.) |
POZORNA APROBATA |
Stosując tę technikę usypiamy czujność partnera poprzez przytakiwanie jego wypowiedziom i zgadzanie się z wysnuwanymi przez niego tezami. Robimy to tylko po to, by w momencie uznanym przez nas za najbardziej odpowiedni wystąpić z kontrargumentacją, |
POZORNE USTĘPOWANIE |
Zabieg polegający na złożeniu propozycji wymiany ustępstw. Decydujemy się pójść |
POZORNY WYBÓR |
Tym razem prezentujemy naszemu partnerowi dwie niekorzystne oferty (propozycje, ustępstwa). Jedna z nich jest zdecydowanie bardziej niekorzystna, wręcz nie do przyjęcia. Partner postawiony w sytuacji wyboru między „młotem a kowadłem” ma poczucie, że dobrze postąpi, gdy przystanie na mniejsze zło. Oczywiście może również nie przyjąć żadnej z naszych propozycji. Niemniej technika pozornego wyboru wspiera naszą skuteczność, zwłaszcza gdy decydujemy się na prowadzenie wysublimowanych negocjacji jako pewni siebie partnerzy, ze skłonnością do dyskretnie sugerowanej dominacji. Przy takim układzie sił druga strona często dokonuje pozornego wyboru mniejszego zła, z obawy przed reakcją partnera, który mógłby np. obwieścić, że nie złoży już innych propozycji, ponieważ te były najlepszymi, jakie mógł złożyć, wobec czego nie widzi szans na dalszą współpracę. |
PRÓBA SIŁ |
Technika polegająca na propozycji wprowadzenia jednoczesnej zmiany dwóch warunków: pierwszy z nich zostaje zmieniony na bardziej korzystny dla partnera, drugi – na gorszy. Celem propozycji jest sprawdzenie czujności partnera oraz zbadanie jego skłonności |
ROZWÓJ OFERTY |
Zabieg polegający na celowym złożeniu drugiej stronie propozycji dla niej niekorzystnej tylko po to, by w następnym kroku wystąpić ze zdecydowanie lepszą dla partnera ofertą. |
SIŁA PISMA |
Negocjacje mogą wydawać się przede wszystkim ustną formą komunikacji. Niemniej wykorzystuje się w ich toku materiały piśmienne. Rozwiązaniem, z którego na ogół korzystają osoby zdecydowane na twardy styl, nieprzewidujące ustępstw lub po prostu |
SKUBANIE |
|
WARIANT 1 |
WARIANT 2 |
To zabieg, z którego zastosowaniem musimy poczekać aż do momentu wypracowania porozumienia. W sytuacji, gdy już zostało ono osiągnięte, jednak jeszcze pozostaje niesformalizowane (np. nie zdążono nadać mu formy pisemnej), występujemy |
W tym wariancie zabieg przyjmuje formę odwrotną. Nie staramy się bowiem uzyskać czegoś dla siebie, lecz odebrać coś partnerowi już po ustnym, niesformalizowanym opracowaniu porozumienia. Często obie opcje są stosowane naprzemiennie i wymiennie: jeżeli partner zaczyna nas „skubać” według schematu nr 1, możemy mu odpowiedzieć stosując drugi wariant i odwrotnie. |
STAŻYSTA |
|
WARIANT 1 |
WARIANT 2 |
Technika polegająca na odwoływaniu się |
Technika, podczas której to my wcielamy się w rolę stażysty. Udając, że nie posiadamy doświadczenia w prowadzeniu negocjacji, pozwalamy sobie na nieprzestrzeganie niektórych zasad, zwłaszcza tych stanowiących reguły negocjacyjnego |
SYGNAŁY ZAGNIEWANIA |
Zabieg, w ramach którego pracujemy naszym głosem i cielesnością, zwłaszcza mimiką |
SZKODA, ŻEBY SIĘ ZMARNOWAŁO |
To zdecydowane wprowadzenie szczerej wypowiedzi odwołującej się do już wypracowanych efektów w momencie, w którym rozmowy przestają owocować lub grozi im zerwanie. |
SZTUCZKA |
Naszym zadaniem jest podrzucenie drugiej stronie danych informacji w taki sposób, |
TAK, ALE…/COŚ ZA COŚ |
|
WARIANT 1 |
WARIANT 2 |
Zgadzamy się na propozycję (ustępstwo) |
Zgadzamy się na podpisanie porozumienia pod warunkiem, że nasz partner wyrazi zgodę na zaproponowane przez nas ustępstwo (w mniej ważnej kwestii), |
TARGOWISKO |
Zachwalanie zalet danej propozycji czy produktu bezpośrednio po ujawnieniu odnoszących się do nich stawek finansowych. Zadaniem tego zabiegu jest odwrócenie uwagi partnera |
TEGO SIĘ NIE SPODZIEWAŁAM/EM |
Zabieg polegający na udawaniu, że propozycja partnera niebywale nas zaskoczyła (pozytywnie lub negatywnie). Wspiera inne, bardziej konkretne zamiary, np. podkreśla naszą dezaprobatę względem propozycji, która została nam przedstawiona i pomaga nam w jej odrzuceniu (skoro tak ich to zaskoczyło, to nie mogli tego przyjąć, itd.). Musimy jednak uważać, by „zaskoczenie” nie zostało karykaturalnie przerysowane, co mogłoby obniżyć naszą wiarygodność. |
WIELOWĄTKOWŚĆ |
To technika rozłożona w czasie. Jej cechą wyróżniającą jest stałe i częste zmienianie wątków, o jakich mówimy. Skaczemy między różnymi kwestiami w sposób nieregularny |
WYKORZYSTANIE AUTORYTETU |
To jedna z najpowszechniejszych technik negocjacyjnych czy wręcz integralnych elementów rozmów (nie tylko biznesowych). Polega na odwołaniu się do badań, opinii, teorii, stwierdzeń i innych wypowiedzi (ustnych lub pisemnych), które są udokumentowane i pochodzą z godnego zaufania źródła. Na ogół dokonuje się go w formie cytatu. |
WYŚRODKOWANIE |
Zabieg, na który na ogół decydują się negocjatorzy pragnący oszczędzić czas, zmęczeni rozmowami lub nieprzygotowani do dyskusji pod względem merytorycznym. Wprowadza się go jako odniesienie do dwóch ostatnio złożonych propozycji (jedna propozycja – jedna strona). Polega na zaproponowaniu porozumienia, które jest dokładnym wyśrodkowaniem obu propozycji. Stosując go konieczne jest zachowanie szczególnej ostrożności. Musimy bowiem, uważać na to, by propozycja „złotego środka” była rzeczywistym, sprawiedliwym wyśrodkowaniem oraz niosła zbliżone korzyści i zrównoważone obciążenia dla obu stron. |
WYWIERANIE NACISKU PRZEZ PYTANIE |
Zabieg dla tych, którzy cenią sobie nieco uszczypliwy język i krótkie formy wypowiedzi zmuszające partnera do błędu. Polega na wypowiadaniu prowokujących fraz, zwłaszcza pytań, które – pozornie – są neutralne, lecz w rzeczywistości mają za zadanie wywrzeć |
ZABIEGI O CHARAKTERZE AUTODEPRECJACYJNYM |
Polegają na wygłaszaniu wypowiedzi, których funkcją jest umniejszenie w oczach partnera nas samych, naszych dokonań, rangi działań i ich znaczenia, itd. |
ZŁY I DOBRY PARTNER |
Technika określana jako strategia współdziałania dobrego i złego negocjatora. Zły jest odpowiednikiem oponenta, a dobry – lidera z trójpodziału ról w zespole negocjacyjnym, który omawialiśmy w pierwszej części Kursu. Mogą oni działać równolegle lub zmieniać się na zasadzie zastępstwa, np. „dobry” po przerwie przyjmuje rolę „złego”, a dotychczasowy „zły” zajmuje neutralną pozycję, itd. |
ZABIEGI DEPRECJONUJĄCE POCZYNANIA DRUGIEJ STRONY |
Na ogół stosuje się je w odniesieniu do ustępstw zadeklarowanych przez naszego partnera. Umniejsza się ich wagę jako nie najważniejszych czy niewymagających. Bywa również, |
ZAMKNIĘTE DRZWI |
Konsekwentne wystrzeganie się powrotu do kwestii, które zostały już omówione |
ZASKOCZENIE OD PROGU |
To technika, której zasadą jest wywołanie zdumienia u naszego partnera. Pojawia się ono |
ZDECHŁA RYBA |
Podrzucamy ją w formie kłopotliwego żądania, na którego spełnieniu w rzeczywistości nam nie zależy. Tym samym odwracamy uwagę partnera, np. od bardziej istotnych dla nas kwestii i wywołujemy rozproszenie, które następnie wykorzystujemy dla własnych korzyści. |
ZMIANA KIERUNKU |
To naturalne, że w toku negocjacji – nawet tych wokół meritum – można zapędzić się |
Między perswazją a manipulacją – na co należy uważać stosując niektóre techniki?
Przystępując do negocjacji musimy być świadomi, że nasz partner może próbować zaatakować nas poprzez działania manipulacyjne. Stosowanie strategii o charakterze manipulacyjnym stało się jedną z powszechnych praktyk komunikacyjnych, mających na celu wywarcie określonego wrażenia i osiągnięcie pożądanych rezultatów. Na ogół nie mamy nic przeciwko zabiegom o charakterze manipulacyjnym, jeżeli to my je stosujemy.
W momencie, gdy sami odkrywamy, że zostaliśmy poddani takiemu oddziaływaniu, uznajemy że nasz partner gra nieczysto, stosując chwyty niedozwolone w negocjacjach (lub „w ogóle”) czy też niewłaściwe pod względem moralnym. Tak jak to zazwyczaj bywa – punkt widzenia zależy od punktu siedzenia… Jeżeli jesteśmy po stronie manipulatorów – potrafimy znaleźć uzasadnienie bądź usprawiedliwienie dla naszego postępowania. W przeciwnym wypadku zarzucamy partnerowi brak uczciwości, zapominając o naszych dokonaniach w dziedzinie świadomego wywierania wpływu na innych…
Aby skutecznie odnaleźć się w gąszczu negocjacyjnych zabiegów perswazyjnych (także tych o charakterze manipulacyjnym), konieczne jest uświadomienie sobie, że stanowią one element komunikacji między stronami. Ze względu na rozległość tego zagadnienia nie będziemy w tym miejscu poruszać wątku skutecznej manipulacji „w ogóle”. Wspomnimy za to o podstawowych strategiach stosowania i unikania działań manipulacyjnych w toku negocjacji oraz o towarzyszących im efektach. Natomiast jeżeli jesteś zwolenniczką/zwolennikiem ich stosowania i/lub chciał(a)byś nauczyć się, jak z powodzeniem wywierać określone wrażenie i manipulować rozmaitymi zabiegami tak, aby przekonywać innych do swoich racji i odnosić zamierzone rezultaty, zapraszamy Cię do wzięcia udziału w naszym Kursie: Wywieranie pożądanego wrażenia na innych, a także na szkolenie z negocjacji.
Uwaga: Dla porządku dopowiedzmy, że nie każde działanie perswazyjne czy manipulacyjne ma negatywny wydźwięk (wątek ten również omawiamy szerzej we wspomnianym wyżej Kursie).
Rafał Karaś
Firma Szkoleniowa Kar-Group